Απουσία ουσίας;

Απουσιάζει η ουσία από τα σημερινά (πολιτευμένα) blog;

Όχι, δεν απουσιάζει η ουσία. Ουσία υπάρχει μπόλικη, σε βαθμό που άμα την πουλούσαμε υποχρεωτικά με το κιλό στους σημερινούς βουλευτές θα τους φαλιρίζαμε όλους. Δεν είναι η ουσία που απουσιάζει. Θέματα συζητούνται ουσιαστικά και σε βάθος.

Δύο πράγματα λείπουν. Πρώτον, πληθώρα συμμετοχής (καθαρά αριθμητικά) και για αυτό ευθύνεται η χαμηλή προσβασιμότητα στο internet που υπάρχει στην Ελλάδα. Αυτό θα αλλάξει με τον χρόνο, τώρα στήνεται η πλατφόρμα. Όταν θα υπάρχει αρκετή συμμετοχή το μέσο θα αποκτήσει αναγκαστικά ευρεία αναγνώριση (ας βγούμε από τον μικρόκοσμό μας, δεν ασχολείται η πλειοψηφία των Ελλήνων με τα blogs).

Το δεύτερο πράγμα που χρειάζεται είναι η διεύρυνση των συζητήσεων. Παράδειγμα: μία συζήτηση αποκλειστικά για την αναθεώρηση του άρθρου 16 δεν έχει νόημα όταν όλοι αποδέχονται ότι χρειάζεται μια πολύ ευρύτερη μεταρρύθμιση στην παιδεία. Οργανώθηκε κάποιου μία διεξοδική συζήτηση για αυτό το θέμα; Μία συζήτηση που να εκτίνεται από την αξιολόγηση των καθηγητών στα πανεπιστήμια μέχρι την διδασκαλία της ιστορίας στο δημοτικό, μία συζήτηση που να ασχολήθηκε με το κατά πόσο θα πρέπει να υπάρχουν μονάδες επαγγελματικής κατάρτισης στα πανεπιστήμια και αν θα πρέπει να είναι ανεξάρτητες ή ελεγχόμενες ή επηρεαζόμενες από το διδακτικό προσωπικό; Η λίστα θα μπορούσε να συνεχιστεί για πολύ, πάρα πολύ ώρα. Άλλα δεν είναι αυτός ο σκοπός μας. Το θέμα είναι ότι η ατζέντα στα θέματα που συζητούνται δεν είναι αρκετά μεγάλη ώστε οι συζητήσεις να εντυπωσιάσουν με ολοκληρωμένες προτάσεις. Προτάσεις που θα ξεκινάν από γενικές αξίες και θα καταλήγουν σε ειδικά σχέδια με μετρήσιμους στόχους.

Κάποτε μου είπαν ότι ο ρόλος της νεολαίας είναι να τροφοδοτεί την κοινωνία με ιδέες, ιδέες που πιο έμπειροι άνθρωποι θα κάνουν πράξη. Διαφωνώ. Η παραπάνω άποψη στερεί το δικαίωμα στις ιδέες για τους πιο έμπειρους και το δικαίωμα στην εμπειρία για τους νεότερους. Όσο ίσος είναι ο χωρικός με τον τραπεζίτη, τόσο ίσος πρέπει να είναι και ο νέος με τον… λιγότερο νέο. Και εδώ είμαστε όλοι ίσοι.

Η αποτυχία των apolitic

Eδώ βρίσκουμε μία καινούργια ευκαιρία που έχει δημιουργηθεί.

Πρώτα από όλα η χρονική συγκυρία. Όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι προβληματίζονται από το πολιτικό γίγνεσθαι της χώρας. Δεν αναφέρομαι σε αυτούς που πολιτικοποιούνται. Αναφέρομαι στην άκαρπη ακόμα γενιά των 25 με 35 που έχει κουράσει τον εαυτό της με την apolitic αντιμετώπιση που έχει. Και την νέα γενιά που εντάσσετε αργά αργά στο ενεργό κομμάτι της κοινωνίας, την πραγματική νεολαία των 18 με 25 που δείχνει να ανησυχεί, ακόμα κι αν αυτό εκφράζεται λανθασμένα ή κατευθυνόμενα από κόμματα ή αφορά περιορισμένα (αν και σημαντικά) θέματα όπως το περιβάλλον. Δεν θεωρώ σε καμία περίπτωση ότι τώρα ξάφνου ξύπνησαν όλοι αυτοί. Δεν θεωρώ ούτε καν ότι ξύπνησαν όλοι, ούτε καν οι περισσότεροι. Παρατηρείται όμως ομολογουμένως μία τάση από μία ομάδα, ακόμα κι αν αυτή η τάση εκφράζεται σε café-bar-restaurant.

Αυτό είναι μέχρι σήμερα το πρόβλημα αυτής της τάσης. Δεν βρίσκει ένα μέσο ώστε να συγκεντρωθεί. Γιατί όλα τα διαθέσιμα μέσα είναι μέλη του συστήματος που θέλει να αλλάξει. Κι εδώ παρουσιάζεται η δεύτερη ευκαιρία: η έκρηξη των blogs. Ένα μέσο που αποδεδειγμένα πλέον και στην Ελλάδα μπορεί και έχει συγκεντρώσει κόσμο για να εκφράσει απόψεις (και όχι μια άποψη). Η νέα τάση θέλει τον κατακερματισμό των απόψεων. Θέλει την συλλογή και αναδιανομή ιδεών μακριά από συγκεντρωτικά όργανα. Και η έλλειψη αυτών των οργάνων οφείλεται στην φύση του μέσου. Δεν χρειάζεται ένα συντονιστικό όργανο γιατί αυτο-συντονίζεται. Δεν χρειάζεται μία γραμμή για να την επιβάλει στο σύνολο γιατί το σύνολο παραβρίσκεται ολόκληρο εδώ και σχολιάζει, δρα, ενεργεί. Είναι ένα μέσο δια-δραστικό, πράγμα το οποίο καθιστά την δια-δραστικότητα βασικό στοιχείο του νέου οικοδομήματος που χτίζετε δίπλα στο παλιό (προσέξτε, ήδη χτίζετε). Τι λείπει άρα; Χρόνος;

Ενεργοποιώντας τον πολίτη

Πολλοί θεωρούν ότι η ενεργοποίηση του πολίτη είναι υποχρέωση της κυβέρνησης.

Όχι. Η ενεργοποίηση του πολίτη είναι προσωπική επιλογή. Όπως ο καθένας μπορεί να ενεργοποιήσει τον εργαζόμενο, τον φίλο ή τον ήρωα μέσα του, έτσι δύναται να ενεργοποιήσει και τον πολίτη. Η ευθύνη της κυβέρνησης είναι να δώσει την δυνατότητα στον ενεργοποιημένο πολίτη να δράσει. Να μην ξεχνάμε όμως ότι και η κυβέρνηση αποτελείτε από πολίτες. Στην παρούσα κατάσταση όπου αυτές οι ευκαιρίες για δράση του πολίτη δεν υπάρχουν είναι ευθύνη του πολίτη να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες.

Πώς μπορεί να γίνει όμως αυτό; Η ανεύρεση ενός υποθετικού σχεδίου ενός υποθετικού κόμματος υποψηφίου για την διακυβέρνηση που θα δημιουργήσει αυτές τις συνθήκες είναι το λιγότερο αδόκιμη επί της παρούσης. Το ζήτημα δεν είναι τι μπορούν να κάνουν οι άλλοι, αλλά τι μπορώ να κάνω εγώ (ο κάθε εγώ εννοείται) τώρα. Ο απώτερος σκοπός θα πρέπει (δυστυχώς χρησιμοποιώ για πρώτη φορά τη λέξη «πρέπει») να είναι η δημιουργία μίας τάσης, ενός πολιτευμένου (και όχι αναγκαστικά πολιτικού) ρεύματος. Μια μαζική τάση θα ανάγκαζε το παγιωμένο σύστημα να αλλάξει.

Για ένα μεγάλο διάστημα φαινόταν ότι αυτή η τάση θα ερχόταν από την αποχή. Οι απανταχού apolitic του κόσμου θα άλλαζαν με την αποχή τους το σύστημα. Η άποψη αυτή αποδεικνύεται λάθος όταν αναλογιστούμε ότι το σύστημα έχει καθιερωθεί. Η λογική ήταν ότι το σύστημα θα αναλογιστεί τις εύθηνες του και θα αλλάξει προς το καλύτερο όταν αντιμετωπίσει μια μεγάλη αποχή, ένα μαζικό ρεύμα απέχθειας προς αυτό. Συνειδητοποιούμε όμως όλο και περισσότερο ότι αυτή η αποχή από τα κοινά δίνει στο σύστημα την ευκαιρία να εξελίσσεται χωρίς να αλλάζει τα θεμέλιά του που σίγουρα δεν βρίσκονται στον ενεργό πολίτη. Άρα η τάση θα πρέπει να έρθει διαφορετικά.

Από την θεωρία στην πράξη

Ή μάλλον στην θεωρητική προσέγγιση της πράξης μιας και ο χώρος δεν προσφέρεται ακόμα για πράξεις.

Είναι άραγε η μοναδική πράξη που δύναται να κάνει ένας πολίτης η άσκηση του εκλογικού του δικαιώματος; Σίγουρα όχι. Η ψηφοφορία ίσως είναι και η απλούστερη πράξη σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα, και ίσως και η μοναδική που αντιβαίνει στις ιδιότητές του. Το σημαντικότερο κομμάτι είναι η προεργασία και η μετέπειτα δράση. Η επίδραση που έχει στην επιλογή ανάμεσα σε διαφορετικές απόψεις, στην δημιουργία προγράμματος, την διαμόρφωση του σχεδίου εκτέλεσης του προγράμματος και αργότερα στην ευφυή και ικανή εκτέλεση αυτού του σχεδίου είναι πολύ πιο σημαντική. Ίσως όλα αυτά ακούγονται σαν κομμάτια του κομματικού σχεδιασμού, αν όχι μηχανισμού. Εδώ έγκειται το πρώτο μεγάλο λάθος του πολίτη. Τα κόμματα δεν μπορούν παρά να κλέβουν ιδέες από τους πολίτες. Πρώτα απ’ όλα επειδή και τα ίδια αποτελούνται από πολίτες. Αλλά κυρίως γιατί το πολίτευμα δικαιώνει αυτόν που έχει καταφέρει να συμπτύξει σε ένα πρόγραμμα τις περισσότερες και πιο αντιπροσωπευτικές απόψεις.

Οι δύσπιστοι θα επαναλάβουν ότι αυτό θα συνέβαινε μόνο σε μία κοινωνία όπου όλοι ψήφιζαν με γνώμονα το συλλογικό καλό και όχι το προσωπικό συμφέρον. Όμως το πιο αντιπροσωπευτικό αποτέλεσμα μιας ψηφοφορίας θα ήταν αυτό ακριβώς όπου όλοι ψηφίζουν στυγνά με γνώμονα το προσωπικό συμφέρον. Μόνο έτσι θα συλλέγαμε την πραγματική συλλογική άποψη για το κοινό καλό. Η συλλογή όλων των υποκειμενικών απόψεων θα οδηγούσε στην απόλυτη αντικειμενικότητα. Για αυτόν τον λόγο ο πολίτης τείνει να αποποιείται των βασικών του ιδιοτήτων κατά την διαδικασία των εκλογών. Το σημαντικότερο κομμάτι πάντως παραμένει το πριν και το μετά από αυτήν την διαδικασία.

Τι σημαίνει «πολιτεύομαι»

Το blog αυτό οφείλει την ύπαρξή του (και) στην δυσλειτουργία αυτού του όρου.

Θεωρούμε ασφυκτικά πλέον ότι πολιτεύεται όποιος ζητά την εκλογή του σε θέσεις του πολιτεύματος. Αυτή η αντίληψη ίσως είναι και η γενεσιουργός αιτία των πολιτικών μας προβλημάτων. Η πολιτικοποίηση του ατόμου είναι στην πραγματικότητα η ενεργοποίηση μίας και μόνο ιδιότητάς του: αυτής του πολίτη. Πολιτεύεται άρα όποιος ασχολείται με τα κοινά.

Ποιες θα μπορούσαν όμως να είναι οι αξίες μιας τέτοιας ενασχόλησης, ή για να ακριβολογούμε αυτής της συγκεκριμένης έκφανσης του ανθρώπου; Οι πιο βασικές. Υποψήφιοι πολίτες είναι, αναγκαστικά ευτυχώς, όλοι όσοι έχουν δικαίωμα ψήφου. Άρα και οι προσδοκίες μας από τον πολίτη (προς Θεού, δεν υπάρχει «κοινός» πολίτης γιατί η ύπαρξή του προϋποθέτει την ύπαρξη του α-κοινού πολίτη και ποιος θα μπορούσε να είναι αυτός άραγε;) θα πρέπει να είναι οι πιο βασικές. Ο πολίτης είναι απρόσωπος, γιατί η ενασχόληση με τα κοινά προϋποθέτει την απόταξη οποιουδήποτε προσωπικού συνδρόμου, είτε αυτό λέγεται όφελος είτε λέγεται βίτσιο. Ο πολίτης είναι ανώνυμος, γιατί η ονομασία του θα οδηγήσει σε επώνυμες πράξεις που μόνο προσωπικές μπορεί να είναι και άρα όχι αντιπροσωπευτικές του κοινού. Ο πολίτης δεν έχει άλλη ιδιότητα πέρα από αυτή του πολίτη, γιατί μόνο ο ανειδίκευτος μπορεί να μην θεωρεί τον εαυτό του ειδικό, μόνο έτσι θα είναι ανιδιοτελής.

Το παρόν άρα αποτελεί μία αντίδραση στην (αντιφατική) apolitic στάση πολλών πολιτών. Και την καταδικάζω ως αντιφατική γιατί ακριβώς είναι μία ενεργή πολιτική στάση. Η μη ενασχόληση άλλωστε, η μη δράση αποτελεί μία επιλογή. Και αυτή ακριβώς είναι η λειτουργία του πολίτη, να επιλέγει. Τι παραπάνω χαρακτηρίζει άλλωστε την δημοκρατία παρά η συνεχής πάλη μεταξύ απόψεων, είτε ακραίων είτε κοινότυπων, με μοναδικό σκοπό την επιλογή της βέλτιστης. Όπου η βέλτιστη επιλογή καθορίζεται ιδανικά από την συλλογική απόφαση των πολιτών. Και ο σκοπός αυτής είναι να μας φέρει ένα βήμα πιο κοντά στην ιδανική κοινωνία, μόνο και μόνο για να ανακαλύψουμε ότι το ιδανικό απέχει περισσότερο από ότι πιστεύαμε πριν κάνουμε την επιλογή (η δυναμική διάσταση της κοινωνίας).

Τα παραπάνω συνήθως αντηχούν σαν αποκαΐδια μιας αρχαίας Αθήνας. Και σίγουρα είναι ως ένα βαθμό, εκτός και αν αναλογιστούμε το πλήθος των γυναικών, των δούλων και των έποικων στην αρχαία μητρόπολη. Τότε ίσως η σημερινή «λίγη» δημοκρατία των εκλογών φαντάζει καλύτερη. Σίγουρα πάντως φαντάζει καλύτερη από την καθόλου.